Bệnh HIV-AIDS là gì?
Đại dịch AIDS toàn cầu đã giết chết 30 triệu người kể
từ khi được phát hiện ba thập kỷ về trước, với gần 34 triệu người hiện đang mắc
bệnh.
HIV là một hội chứng gây suy giảm miễn dịch ở người do
nhiễm phải virus HIV (Human Immunodeficiency Virus). AIDS (Acquired, Immuno,
Deficiency, Syndrome) là hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải. Đây là giai đoạn
cuối của sự nhiễm HIV, tới thời điểm này thì hệ thống miễn dịch đã bị suy yếu nặng
nề và không còn khả năng đề kháng lại các tác nhân gây bệnh, làm cho người bệnh
mắc một số bệnh cơ hội như nhiễm khuẩn, ung thư và cuối cùng dẫn đến tử vong.
Virus HIV
Virus gây nên bệnh HIV thuộc họ Retroviridae, có 2 loại
retrovirus tương tự nhau là HIV-1 (bắt nguồn từ tinh tinh ở Trung Phi) và HIV-2
(bắt nguồn từ loài khỉ Sooty Mangabey ở Tây Phi). Chúng phá hủy tế bào lympho
CD4+ và làm giảm khả năng miễn dịch qua trung gian tế bào, tăng nguy cơ nhiễm
trùng và ung thư. HIV có thể trực tiếp tổn thương não, hệ sinh dục, thận và
tim, gây suy giảm nhận thức, giảm hormone sinh dục, suy thận và bệnh cơ tim.
Các biểu hiện bao gồm từ mang mầm bệnh không có triệu chứng đến hội chứng suy
giảm miễn dịch mắc phải (AIDS), được xác định bởi sự hiện diện của một căn bệnh
xác định AIDS (nhiễm trùng cơ hội nghiêm trọng hoặc ung thư)
HIV-1 có khả năng lây truyền cao trên phạm vi toàn cầu,
nhưng HIV-2 gây ra một tỷ lệ đáng kể các ca nhiễm ở một phần của Tây Phi. Ở một
số khu vực ở Tây Phi, cả hai loại vi rút đều phổ biến và có thể đồng nhiễm bệnh.
HIV-2 dường như ít nguy hại hơn HIV-1.
Lịch sử của virus HIV
- Nguồn
gốc: HIV không bắt nguồn từ cộng đồng người đồng tinh luyến ái ở Mỹ năm 1981,
hay một vài thành phố lớn ở châu Phi từ đầu những năm 1960, mà là thượng du một
con sông chảy qua rừng có tên là Sangha, ở vùng đông nam Cameroon, nửa thế kỷ
trước. Sự kết hợp định mệnh của những sự kiện đã đem HIV-1 nhóm M từ một vùng rừng
rậm châu Phi hẻo lánh, nó ẩn náu như một căn bệnh truyền nhiễm vô hại trên tinh
tinh thành căn bệnh mang tính toàn cầu trên người.
- 1981,
ở Los-Angeles, USA phát hiện một số người đồng tính luyến ái bị viêm phổi do
Pneumocytis carinii điều trị không khỏi do hệ miễn dịch suy giảm dần, về sau
phát hiện thêm nhiều trường hợp đồng tính luyến ái bị chết vì các nhiễm trùng
cũng do hệ miễn dịch suy giảm không hồi phục. Các trường hợp trên đều được gọi
là AIDS.
- 5/1983
nhóm nghiên cứu của viện Pasteur Paris (Luc Montagnier và Francoie Barré
Sinonssi) phân lập được virus từ bệnh nhân luyến ái đồng tính bị sưng hạch, đặt
tên là LAV (Lymphadenopathy Associated Virus).
- 1984,
viện Ung thư quốc gia USA, phân lập được virus từ các bệnh nhân AIDS, đặt tên
là HTLV-III (Human T Lymphocytotropic Virus typ III).
- 10/1984,
phân tích genom của LAV và HTLV-III, người ta thấy chúng giống nhau và đều là tác nhân gây AIDS.
- 1986,
Hội nghị quốc tế đã thống nhất gọi virus gây bệnh AIDS là HIV (Human
immunodeficiency virus).
- 1986,
L. Montagnier lại phân lập được virus mới ở Ghinea – Bissau cũng gây AIDS nhưng
giống với virus gây suy giảm miễn dịch ở khỉ (Simian Immunodeficiency virus – SIV),
đặt tên là HIV-2 (virus tìm thấy ban đầu gọi là HIV-1).
Sự tiến triển từ nhiễm HIV đến AIDS
- Người
nhiễm HIV thông thường sẽ trải qua 3 giai đoạn:
- Nhiễm
virus cấp: mới nhiễm trong khoảng 3 – 6 tuần (giai đoạn cửa sổ)
- Không
triệu chứng: kéo dài từ 2 – 10 năm, trung bình 7 – 8 năm.
-
Toàn phát (AIDS): 1 – 3 năm với các triệu
chứng của suy giảm miễn dịch và nhiễm trùng, kết thúc bằng tử vong.
Đường lây truyền
HIV có mặt trong máu và tất cả các dịch tiết của cơ thể
(tinh dịch, dịch âm đạo, sữa mẹ, nước bọt, nước mắt, nước tiểu…) nhưng chỉ có
máu, tinh dịch, dịch âm đạo, sữa có vai trò quan trọng trong lây truyền HIV.
HIV lây truyền theo 3 đường sau:
– Lây theo đường tình dục: là đường chủ yếu, nguy cơ
tăng cao khi quan hệ với nhiều người, quan hệ tình dục bất thường…
– Lây theo đường máu: qua truyền máu hoặc các sản phẩm
của máu có nhiễm HIV, qua bơm tiêm, dao mổ, dụng cụ nhổ răng… đặc biệt ở người
nghiện chích ma tuý.
– Lây từ mẹ sang con: 25-50% trẻ sơ sinh nhiễm HIV từ
mẹ có HIV (+), lây từ tuần 21 trở đi hoặc trong lúc đẻ. Có thể lây qua sữa mẹ.
0 Nhận xét